Ο σίδηρος έχει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του εγκεφάλου. Υπολογίζεται ότι 20% έως 25% των παιδιών παγκοσμίως πάσχουν από αναιμία λόγω έλλειψης σιδήρου.

Η έλλειψη σιδήρου προκαλεί προβλήματα στη σύνθεση της αιμοσφαιρίνης. Η αιμοσφαιρίνη είναι απαραίτητη για τη μεταφορά του οξυγόνου στους ιστούς και όργανα του σώματος.

Ο αριθμός των παιδιών, που πάσχουν από έλλειψη σιδήρου, χωρίς να υπάρχει αναιμία, είναι πολύ μεγαλύτερος. Παιδιά που προέρχονται από χαμηλές κοινωνικοοικονομικές τάξεις, από μειονότητες και παιδιά μεταναστών διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να παρουσιάζουν έλλειψη σιδήρου.

Έρευνες έδειξαν ότι παιδιά με χαμηλό σίδηρο στον οργανισμό τους, έχουν χαμηλότερες επιδόσεις σε σύγκριση με παιδιά που έχουν κανονικά επίπεδα σιδήρου όσον αφορά στις γνωστικές ικανότητες που περιλαμβάνουν τη μάθηση, τη μνήμη και τη σκέψη.

Μια εργασία από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κόστα Ρίκα έδειξε ότι τα βρέφη με χαμηλά επίπεδα σιδήρου στον οργανισμό τους, συνεχίζουν στην εφηβική ηλικία να έχουν χαμηλότερες γνωστικές ικανότητες σε σύγκριση με συνομήλικους τους που δεν είχαν πρόβλημα σιδήρου στη νηπιακή ηλικία. Το πρόβλημα είναι σοβαρότερο στις χαμηλές κοινωνικοοικονομικές τάξεις με τις διαφορές στις γνωστικές ικανότητες να είναι μεγαλύτερες.

Οι ερευνητές από το πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, εξέτασαν τις μακροχρόνιες επιπτώσεις της έλλειψης σιδήρου και του κοινωνικοοικονομικού επιπέδου σε 185 παιδιά σε μια αστική περιοχή της Κόστα Ρίκα. Η μελέτη άρχισε το 1983 και τα παιδιά ήσαν κατά μέσο όρο ηλικίας 17 μηνών. Όλα τα παιδιά εξετάστηκαν από την αρχή για τα επίπεδα σιδήρου στον οργανισμό τους.

Τα βρέφη αξιολογήθηκαν στην αρχή για τις γνωστικές τους ικανότητες. Στη συνέχεια, τα παιδιά υποβλήθηκαν σε ανάλογα γνωστικά τεστ στις ηλικίες των 5, 11, 14, 15 έως 18 και 19 ετών. Εκείνα τα βρέφη που είχαν χαμηλά επίπεδα σιδήρου ακόμη και μετά από 3 μήνες θεραπείας με σίδηρο, συγκρίθηκαν με εκείνα που είχαν κανονικά επίπεδα σιδήρου με ή χωρίς θεραπεία.

Από τα 185 παιδιά, τα 87 προέρχονταν από οικογένειες μεσαίων τάξεων και 98 από οικογένειες χαμηλών κοινωνικοοικονομικών τάξεων. Το 62% των παιδιών με χρόνια έλλειψη σιδήρου και το 49% αυτών με καλή κατάσταση σιδήρου προέρχονταν από οικογένειες χαμηλών κοινωνικοοικονομικών τάξεων.

Στα παιδιά από οικογένειες μεσαίων τάξεων, το αρχικό σκορ στα γνωστικά τεστ ήταν 101,2 σε παιδιά με έλλειψη σιδήρου και 109,3 σε εκείνα με ικανοποιητικά επίπεδα σιδήρου. Η διαφορά αυτή των 8 έως 9 πόντων που παρατηρήθηκε αρχικά, παρέμεινε η ίδια μέχρι την ηλικία των 19 ετών.

Στα παιδιά από οικογένειες χαμηλών κοινωνικοοικονομικών τάξεων, τα αρχικά σκορ ήταν της τάξης του 93,1 για τα παιδιά με έλλειψη σιδήρου και 102,8 για παιδιά με κανονικό σίδηρο. Η αρχική διαφορά των 8 πόντων ήταν η ίδια με εκείνη που παρατηρήθηκε στα παιδιά των μεσαίων τάξεων.

Όμως στην ηλικία των 19 ετών στην ομάδα παιδιών χαμηλών τάξεων, η διαφορά αυξήθηκε σημαντικά στους 25 πόντους δηλαδή εκείνοι με έλλειψη σιδήρου είχαν σκορ στα 70,4 ενώ εκείνοι με κανονικό σίδηρο είχαν σκορ στα γνωστικά τεστ της τάξης του 95,3.

Οι σημαντικές διάφορες που παρατηρήθηκαν, πιθανότατα να έχουν καθοριστικό ρόλο στις σχολικές αποδόσεις και στις επιλογές για επαγγελματική σταδιοδρομία στην ενήλικη ζωή.

Βλέπουμε ότι τα επίπεδα σιδήρου στον οργανισμό των βρεφών, επηρεάζουν διαχρονικά και ουσιαστικά το επίπεδο της γνωσιακής ανάπτυξης του ατόμου. Η απόκτηση νέων δεξιοτήτων και δυνατοτήτων, σχετίζεται και εξαρτάται από την αφομοίωση ικανοτήτων που έπρεπε να αποκτηθούν σε προηγούμενα στάδια της ζωής.

Εάν λοιπόν οι άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις της έλλειψης σιδήρου στον εγκέφαλο διακόπτουν ή καθυστερούν βασικές αναπτυξιακές διαδικασίες, θα μπορούσε να δημιουργηθεί φαινόμενο χιονοστιβάδας. Σε οικονομικά ασθενή κοινωνικά στρώματα, σε μια τέτοια κατάσταση μπορεί να μην υπάρχουν οι δυνατότητες για την αντιμετώπιση της και για να βοηθηθούν τα παιδιά να αντισταθμίσουν το πρόβλημα.

Συμπερασματικά τονίζεται η ανάγκη για αναγνώριση των παιδιών που κινδυνεύουν από έλλειψη σιδήρου. Επίσης επιβάλλεται η πρόληψη και θεραπεία της πάθησης έγκαιρα στη βρεφική ηλικία.